Skip Navigation
The Endowment for Human Development
The Endowment for Human Development
Improving lifelong health one pregnancy at a time.
Donate Now Get Free Videos

Multilingual Illustrated DVD [Tutorial]

The Biology of Prenatal Development




БИОЛОГИЯИ РИВОҶЁБИИ ПЕШ АЗ ТАВАЛЛУД

.Тожик [Tajik]


National Geographic Society This program is distributed in the U.S. and Canada by National Geographic and EHD. [learn more]

Choose Language:
Download English PDF  Download Spanish PDF  Download French PDF  What is PDF?
 

The Fetal Period (8 Weeks through Birth)

Chapter 37   9 Weeks: Swallows, Sighs, and Stretches

Давраи ҳомиладорӣ то таваллуди кӯдак давом мекунад.

То поёни ҳафтаи 9 маккидани сарангушт сар мешавад ва ҳомила метавонад моеъи амниотикиро фурӯ барад.

Ҳамҷунин ҳомила метавонад объектро таҳти фишор қарор диҳад, сарашро болову поин такон диҳад, даҳонашро кушода пӯшонад, забонашро ба ҳаракат дарорад,нафас кашад ва дароз кашад.

Ресепторҳои асаби дар рӯй буда, ангуштони дастон ва ангуштони пойҳо мумкин аст, дастрасонии сабукро ҳис кунад.

Дар ҷавоб ба ламси нозук дар соҳаи нӯги ангушти пойҳо ҳомила миёнашро ва зонуҳояшро хам мекунад ва метавонад ангуштони пойро низ фишор диҳад.

Пилкҳои чашм акнун пурра пӯшонда мешаванд.

Дар ҳалқ пайвандҳои садо ар бораи оғози инкишофи пайчаҳои садо дарак медиҳанд.

Дар ҳомилаҳои занона бачадон ҷудо шуда меистад ва ҳуҷайраҳои худафзоро, ки овогония номида мешаванд, нишон медиҳад ва дар дохили тухмдон худ аз худ меафзояд.

Органҳои берунии ҷинсӣ дар шакли органҳои мардона ё ки занона ҷудо шуда меистанд.

Chapter 38   10 Weeks: Rolls Eyes and Yawns, Fingernails & Fingerprints

Ба муносибати инхишофи пуравҷи тан дар мобайни ҳафтаҳои 9 ва 10 вазни бадан ба 75 фоиз меофзояд.

Дар охири ҳафтаи 10 барангехтани пилки болоии чашм нигоҳро ба поён нигаронидан водор мекунад.

Ҳомила зуд-зуд хамёза мекашад ва зуд-зуд даҳонашро кушода мебандад.

Аксари ҳомилахо ангушти калони ростро мемаканд.

қисмҳои рӯда, ки дар даруни нофрӯда ҳастанд, ба холигоҳи шикам бармегарданд.

Ҷараёни шахшавӣ дар аксари устухонҳо давом мекунад.

Нохунҳои ангуштони даст ва ангуштони пой ба ривоҷёбӣ шурӯъ мекунанд.

Изҳои нодири ангуштон дар зарфи ҳафтаи 10 баъд аз бордоршавӣ падид меоянд. Ҷунин тавсифҳо мумкин аст барои идентификатсия дар давоми тамоми ҳаёт ба кор раванд.

Chapter 39   11 Weeks: Absorbs Glucose and Water

Ба ҳафтаи 11 расида бинӣ ва лабҳо пурра шакл мегиранд. Тавре ки дар ҳар як узви дигари бадан рӯй медиҳад, намуди онҳо дар ҳар як марҳалаи ҳаёти инсонӣ дар ҳоли дигаргуншавист.

Меъда глюкоза ва обро, ки ҳомила фурӯ мебарад, ҷаббида мегирад.

Гарчи ҷинс ҳангоми бордоркунӣ муайян мешавад, бо вуҷуди ин ба кадом ҷинс мансуб будани аъзои ҷинсии берунаи зан ё мард аён мегардад.

Chapter 40   3 to 4 Months (12 to 16 Weeks): Taste Buds, Jaw Motion, Rooting Reflex, Quickening

Дар байни ҳафтаҳои 11 ва 12 вазни ҳомила ба 60% вазнин мешавад.

Дувоздаҳ ҳафта маънои аз се як қисми ҳомиладориро ёхуд поён ёфтани семоҳаро дорад.

Муғҷаҳои намудоршавандаи таъм акнун холигоҳи даҳонро фаро мегирад.
Ҳини таваллуд муғҷаҳои таъм фақат дар забон ва қисми болоии даҳон боқӣ мемонанд.

Наҷосатҷудокунӣ дар оғози афтаи 12 сар мешавад ва тақрибан 6 ҳафта давом мекунад.

Маҳсули аввалине, ки аз ҳомила ва аз рӯдаи ғафси тифли навзод партофта мешавад, ахлоти якумини навзод номида мешавад. Ин аз ферментҳои меъда, сафедаҳо, протеинҳо ва ҳуҷайраҳои мурда иборат аст, ки тавассути рӯдаи ғафс бароварда мешавад.

То ҳафтаи 12 дарозии дастон қариб ба ҳаҷми тани худ мутаносиб баробар мешавад. Пойҳо то он даме, ки ба дараҷаи дарозии даркорӣ мерасанд, вақти бештареро талаб мекунанд.

Агар қисми болоӣ сар ва пушти баданро сарро ба инобат нагирем, тамоми вуҷуди ҳомила ба таъсири оҳиста даст расондан ҷавоб медиҳад.

Бори аввал фарқҳои ривоҷёбии ба ҷинс марбут падид меоянд. Масалан, ҳомилаи занона ҳаракатёбии ҷоғро аз ҳомилаи мардона дида бештар намоён мекунад.

Тавре ки дар боло ёдовар шудем, ҳини ҷавоб додан ба таъсиррасонӣ мисле ки дар тафовут аз он ки ҳаракатҳои ба дарун хамиданро мушоҳада кардаем, таъсири назди даҳон ба рӯ тофта наздик шудан ва ба кушодани даҳон боис мегардад. Ҷунин жавоби ҳискунӣ "рефлекси шикам" номида мешавад ва он баъди таваллуд ҳам давом меёбад, бо ҳамин ба тифли навзод дар ёфтани пистони синаи модар ҳангоми ширмакӣ ёрдам медиҳад.

Ривоҷёбии рӯй то он даме ки рӯи навзодро моддаҳои фарбеҳкунанда пур мекунанд ва ривоҷи дандонҳо оғоз меёбанд, давом мекунанд.

То ба ҳафтаи 15 ҳуҷайраҳои хундеҳ рӯи кор омада дар мағзи устухон аз худашон меафзоянд. Бештари ҳуҷайраҳои хун дар ҳамин ҷо тавлид мешаванд.

Ҷунбуҷӯли ҳомила ҳангоми 6 ҳафтагии он шурӯъ мешавад, аммо зани ҳомиладор ҷунбуҷӯли ҳомиларо бори аввал дар миёни ҳафтаҳои 14 ва 18 ҳис мекунад. Одатан чунин рӯйдод оғози ҳискунеии харакати ҳомила номида мешавад.

Chapter 41   4 to 5 Months (16 to 20 Weeks): Stress Response, Vernix Caseosa, Circadian Rhythms

То ба ҳафтаи 16 ба холигоҳи шиками ҳомила муолаҷаҳои монанди сӯзанзанӣ ҷавоби гормоналии амалкунандаи тангноро медиҳад ва норадреналинро ёки норепинефринро ба рагҳои хунгузаронӣ мебарорад. Тифлҳои навзод ва бачагони аз онҳо калонтар ба чунин муолаҷаҳои таъсирбахш айнан чунин ҳаракатҳои ҷавобӣ мегардонанд.

Дар низоми аъзои нафаскашӣ бехи бронхиалӣ қариб ба охир мерасад.

Моддаи сафеди ҳимоякунанда, ки верникси творогмонанд номида мешавад, акнун ҳомиларо мепӯшонад. Верникс пӯстро аз таъсири илтиҳобкунандаи моеъи атрофи ҳомила ҳимоя мекунад.

Аз ҳафтаи 19 сар карда ҳаракаткунии ҳомила, фаъолияти нафаскашӣ ва зудии таппиши дили ӯ сикли гардони ҳаррӯза такроршавандаро, ки ритми сиркадиан номида мешавад, сар мекунад.

Chapter 42   5 to 6 Months (20 to 24 Weeks): Responds to Sound; Hair and Skin; Age of Viability

То ҳафтаи 20 қисми садоқабулкунандаи даруни гӯш дар баробари пурра ривоҷёбии гӯши дарунӣ ба баробарии калоншудаи худ мерасад. Аз ҳамин вақт сар карда ҳомила ба садоҳои баландшаванда таъсирпазир мегардад.

Дар қисми сар мӯйҳо мерӯянд.

Дар тамоми қишрҳои пӯст ва системаи он, аз ҷумла, мӯй фолликулҳо ва ғадудҳо вуҷуд доранд.

Баъди бордоркунӣ аз ҳафтаи 21 то ҳафтаи 22 қобилияти нафаскашии шуш як андоза беҳбуд меёбад. Ин чун қобилияти нигоҳдошти ҳаёт маънидод мегардад, чунки дар берун аз шиками модар ҳаёти баъзе аз ҳомилаҳоро мумкин аст эмин нигоҳ дошт. Дар натиҷаи ҷустуҷӯҳои дарозмуддат дар тиб имкони эмин нигоҳ доштани умри тифлони навзод, ки аз вақташ пеш зоида шудаанд, пайдо шуд.

Chapter 43   6 to 7 Months (24 to 28 Weeks): Blink-Startle; Pupils Respond to Light; Smell and Taste

То ба ҳафтаи 24 пилкони чашм боз ҳам кушода мешаванд ва ҳомила ба таъсирҳои гуногун чашмионашро боз карда мепӯшонад. Чунин қобилияти эҳсос ё худ пайбарӣ худ аз худ ба амал намеояд, эҳсоси садоҳои баланд дар ҳомилаи занона зудтар ривоҷ меёбад.

Як қатор тадқиқотгарон таъкид мекунанд, ки садои баланд ба ҳомила мумкин аст таъсири бад расонад. Натиҷаи фаврии чунин таъсир дар зудтар тапидани дил, бештар дар ҳолати рустӣ қарор гирифтани ҳомила ва дар тағйири ҳаракатҳои ӯ ба таври куллӣ намудор мегардад. Баъзе натиҷаҳо аз он далолат медиҳанд,ки ҳомила мумкин аст қобилияти шунавоии худро гум кунад.

Давраи нафаскашӣ ва нафасбарории ҳомила зудии нафасгирии он мумкин аст дар як дақиқа ба 44 маротаба афзойиши ёбад.

Дар давраи севвуми ҳомиладорӣ афзойиши босуръати майна бештар аз 50% миқдори қуввати ба кор барандаи ҳомиларо истеъмол мекунад. Вазни майна аз 400 то 500% калон мешавад.

Ба ҳафтаи 26 дар чашмон ашк пайдо мешавад.

То ба ҳафтаи 27 гавҳараки чашм ба рӯшноӣ ҳассос мегардад. Чунин қобилияти ҳискунӣ ҳаҷми равшании ба ретина даркориро барои тамоми ҳаёт мувофиқ мегардонад.

Тамоми аҷзои ба вазифаи ҳисси бӯйкунӣ дахлдор ба кор медароянд. Ҳини омӯзиши навзодони пеш аз вақт зоидашуда баъди 26 ҳафтаи бордоршавӣ мавҷудияти қобилияти бӯйҳискунӣ аниқ гардида аст.

Ба моеъи дар атрофи ҳомила буда моддаи ширинро ҳамроҳ карда дар ҳомила афзудани зудии фурӯбариро мушоҳада кардан мумкин аст. Баръакс, моддаи талх ҳамроҳ карда шавад дар ҳомила зудии фурӯбарӣ кам мегардад. Дигаргуниҳо дар ҳаракатҳои рӯй зуд-зуд мушоҳада мешаванд.

Дар соҳаи такягоҳ ҳомила ба ҳаракатҳои чанд қадам партофтан монандро, ки дар шакли паҳлӯгардӣ анҷом мегиранд шурӯъ мекунад.

Баъд аз он ки дар зери пӯсти ҳомила моддаҳои изофӣ пур мешаванд, чиндории он кам мегардад. Равғанҳо дар мувофиқгардонии ҳаракати тан ва дар нигоҳдории қувват пас аз таваллуд дорои аҳамияти калон мегарданд.

Chapter 44   7 to 8 Months (28 to 32 Weeks): Sound Discrimination, Behavioral States

То ба ҳафтаи 28 ҳомила садоҳои баланд ва пастро фарқ карда метавонад.

То ба ҳафтаи 30 ҳаракатҳои нафасгирӣ умумӣ гашта дар ҳомилаи мӯътадил аз 30 то 40% вақт акс меёбанд.

Дар давоми 4 моҳи охирини ҳомиладорӣ ҳомила ҳаракатҳои ба дамгирӣ хосро намойиш медиҳад. Чунин ҳолатҳову ҳаракатҳо мураккабии системаи марказии асабро, ки мунтазам мешавад, акс мекунонад.

Chapter 45   8 to 9 Months (32 to 36 Weeks): Alveoli Formation, Firm Grasp, Taste Preferences

Тахминан то ба ҳафтаи 32 катаки ҳақиқи ёки ҳуҷайраҳои "кисса" -и ҳаво дар шуш ба ривоҷёбӣ сар мекунанд. Онҳо зимни шаклёбӣ пас аз таваллуди навзод то синни 8 солагии он давом мекунанд.

То ба ҳафтаи 35 дар дасти ҳомила қобилияти мустақилона аз даст гирифтан пайдо мешавад.

Дар пеши ҳомила моддаҳои гуногун пайдо шавад, ин чиз баъд аз таваллуди ӯ ба ҳамин таъм ёки бӯй таъсирпазирии онро шакл медиҳад. Масалан, бача агар модараш пеш аз таваллуд себи анисроке, моддаи таъми ширинбияро медиҳад, истеъмол карда бошад, бача баъд аз таваллуд анисро афзал донистанашро намоиш медиҳад. Навзодоне ки, модарашон себи анисро ҳеч истеъмол накарда бошанд, анисро бад мебинанд

Chapter 46   9 Months to Birth (36 Weeks through Birth)

Ҳомила гормонҳои эстроген номидашударо ба миқдори бисёр бароварда дарди зоишро ба вуҷуд меорад ва ба ҳамин тариқ аз ҳомила ба тифли навзод табдил меёбад.

Ҷараёни дарди зоиш бо дарди пуразоби бачадон маънидод мегардад ва бо таваллуди кӯдак поён меёбад.

Аз бордоршавӣ то таваллуд ва баъди он ҳам ривоҷёбии одам ҷараёни динамикӣ, пурдавом ва мураккаберо аз сар мегузаронад. Ихтироъҳои нав ба нави мутааллиқ ба ин раванди дилфиреб таъсири ҳаётии ривоҷёбии ҳомила ва ба саломатии инсонро дар тӯли умр ба таври васеъ намоиш медиҳад.

Ҳар қадаре, ки фаҳмиши мо доир ба инкишофи инсон беҳтар шавад, ба ҳамон андоза мо саломат иамонро-то таваллуд ва баъд аз таваллуд беҳтар менамоем.