Multilingual Illustrated DVD [Tutorial]
The Biology of Prenatal Development
GÖWRELILIK DÖWRÜNIŇ ÖSÜŞ BIOLOGIÝASY
Türkmençe [Turkmen]
Download English PDF Download Spanish PDF Download French PDF What is PDF?
Table of Contents
- THE EMBRYONIC PERIOD (THE FIRST 8 WEEKS)
-
- EMBRYONIC DEVELOPMENT: THE FIRST 4 WEEKS
-
- Chapter 3 – Fertilization
- Chapter 4 – DNA, Cell Division, and Early Pregnancy Factor (EPF)
- Chapter 5 – Early Stages (Morula and Blastocyst) and Stem Cells
- Chapter 6 – 1 to 1 1/2 Weeks: Implantation and Human Chorionic Gonadotropin (hCG)
- Chapter 7 – The Placenta and Umbilical Cord
- Chapter 8 – Nutrition and Protection
- Chapter 9 – 2 to 4 Weeks: Germ Layers and Organ Formation
- Chapter 10 – 3 to 4 Weeks: The Folding of the Embryo
- EMBRYONIC DEVELOPMENT: 4 TO 6 WEEKS
-
- Chapter 11 – 4 Weeks: Amniotic Fluid
- Chapter 12 – The Heart in Action
- Chapter 13 – Brain Growth
- Chapter 14 – Limb Buds and Skin
- Chapter 15 – 5 Weeks: Cerebral Hemispheres
- Chapter 16 – Major Airways
- Chapter 17 – Liver and Kidneys
- Chapter 18 – Yolk Sac and Germ Cells
- Chapter 19 – Hand Plates and Cartilage
- EMBRYONIC DEVELOPMENT: 6 TO 8 WEEKS
-
- Chapter 20 – 6 Weeks: Motion and Sensation
- Chapter 21 – The External Ear and Blood Cell Formation
- Chapter 22 – The Diaphragm and Intestines
- Chapter 23 – Hand Plates and Brainwaves
- Chapter 24 – Nipple Formation
- Chapter 25 – Limb Development
- Chapter 26 – 7 Weeks: Hiccups and Startle Response
- Chapter 27 – The Maturing Heart
- Chapter 28 – Ovaries and Eyes
- Chapter 29 – Fingers and Toes
- THE 8-WEEK EMBRYO
- THE FETAL PERIOD (8 WEEKS THROUGH BIRTH)
-
- Chapter 37 – 9 Weeks: Swallows, Sighs, and Stretches
- Chapter 38 – 10 Weeks: Rolls Eyes and Yawns, Fingernails & Fingerprints
- Chapter 39 – 11 Weeks: Absorbs Glucose and Water
- Chapter 40 – 3 to 4 Months (12 to 16 Weeks): Taste Buds, Jaw Motion, Rooting Reflex, Quickening
- Chapter 41 – 4 to 5 Months (16 to 20 Weeks): Stress Response, Vernix Caseosa, Circadian Rhythms
- Chapter 42 – 5 to 6 Months (20 to 24 Weeks): Responds to Sound; Hair and Skin; Age of Viability
- Chapter 43 – 6 to 7 Months (24 to 28 Weeks): Blink-Startle; Pupils Respond to Light; Smell and Taste
- Chapter 44 – 7 to 8 Months (28 to 32 Weeks): Sound Discrimination, Behavioral States
- Chapter 45 – 8 to 9 Months (32 to 36 Weeks): Alveoli Formation, Firm Grasp, Taste Preferences
- Chapter 46 – 9 Months to Birth (36 Weeks through Birth)
The Fetal Period (8 Weeks through Birth)
Chapter 37 9 Weeks: Swallows, Sighs, and Stretches
Düwünçeklik döwri tä çaga
dogulýança dowam edýär.
9 hepdede düwünçek uly barmagyny
sorup başlaýar
we amniotic suwuklugy
ýuwdyp biler.
Şeýle hem düwünçek elleri
bilen bir zatlar tutup, kellesini
öňe-yza oýnadyp, agzyny
açyp-ýapyp, dili bilen
hereket edip, dem alyp
we uzanyp bilýär.
Ýüzüň, el aýasynyň we aýagyň dabanyň nerw düýgylary, çalaja el degireniňde duýup bilýärler.
"Çaganyň dabanyna ýuwaşlyk bilen degireniňde çaga jogap hökmünde", ökçesi we dyzy bilen itip we ayak barmaklaryny towlap başlaýar.
Ýüzüň, el aýasynyň we aýagyň dabanyň nerw düýgylary, çalaja el degireniňde duýup bilýärler.
"Çaganyň dabanyna ýuwaşlyk bilen degireniňde çaga jogap hökmünde", ökçesi we dyzy bilen itip we ayak barmaklaryny towlap başlaýar.
Göz gabaklary
doly ýapyk.
Gortanda ses damarlary döräp
we kämilleşip başlamagy
bilen ses çykarmak
ukyby döräp başlaýar.
Aýal düwünçeginyň
ýatgysynda
ýetişmedik öýjükler
döräp başlaýar
we olara
ogonia diýilýär,
Erkek we aýal jynslarynyň daşky tapawutlyklary belli bolup başlaýar.
Erkek we aýal jynslarynyň daşky tapawutlyklary belli bolup başlaýar.
Chapter 38 10 Weeks: Rolls Eyes and Yawns, Fingernails & Fingerprints
9-10 hepde aralygyndaky
tiz ösüş göwräniň
agramyny 75%-den
gowrak ösdürýär.
10 hepdede, ýokarky
gabagyň stimulýasiýasy
gözüň aşaklygyna aýlanmagyna
sebäp bolýar.
Düwüçek pallaýar we onuň agzy ýygy-ýygydan açylyp-ýapylýar.
Düwüçek pallaýar we onuň agzy ýygy-ýygydan açylyp-ýapylýar.
Köp düwünçekler sag başam barmagyny sorýarlar.
Göwek bagynyň içege bölümleri garyn boşlugynyň içine gaýdyp gelýär
Göwek bagynyň içege bölümleri garyn boşlugynyň içine gaýdyp gelýär
Köp süňkleriň
kämilleşmägi başlaýar.
El we aýak dyrnaklary
ösüp başlaýär.
Ýeketäk barmak ýzlary tohumlandyrylmadan
soň 10 hepde diýlende başlaýär.
Durmuşuň ähli ýagdaýlarynda tanamak
üçin bu nusgalar ulanylýar.
Chapter 39 11 Weeks: Absorbs Glucose and Water
11 hepdede
burun we dodaklar doly
görnüşe eýe bolýarlar.
Beýleki her bir organlaryň
bölekleri ýaly, adamyň
ösüş ýolynda olaryň
daş keşbi üýtgäp durar.
Içege düwünçegiň
ýuwudýan glýukozasyny
we suwyny sorup başlaýar.
tohumlandyrylmada jynsy
belli bolsa-da,
erkek ýa-da aýal
hökmünde onuň daşky genleri
hem tapawutlanýar.
Chapter 40 3 to 4 Months (12 to 16 Weeks): Taste Buds, Jaw Motion, Rooting Reflex, Quickening
11-12 hepde aralygynda
düwünçegiň agramy 60%
göterim töweregi ulalýar.
On iki hepdäniň dolmagy bilen göwreliligiň birinji üç aýlygy tamamlanýar.
On iki hepdäniň dolmagy bilen göwreliligiň birinji üç aýlygy tamamlanýar.
Agzyň içini eýýäm dolylygyna
tagam alyş gatlagy ýapýar.
Çaganyň dünýä inmegi
bilen tagam alyş
gatlaklary diňe dilde
we agzyň ýokarky böleginde bolýar.
Ýogyn içege heretekleri iň
ir 12-nji hepdede başlaýar
we 6 hepde töweregi dowam edýär.
Düwünçegiň we täze dogan çaganyň aýlaw görnüşli ýogyn içegesinden ilkinji sapar çykýan serişgä mekonium diýýilýär. Ol iýmit siňdiriş enzimalardan, proteinlerden, we iýmit siňdiriji içege ýollaryndan çykan ölü öýjüklerden ybaratdyr.
Düwünçegiň we täze dogan çaganyň aýlaw görnüşli ýogyn içegesinden ilkinji sapar çykýan serişgä mekonium diýýilýär. Ol iýmit siňdiriş enzimalardan, proteinlerden, we iýmit siňdiriji içege ýollaryndan çykan ölü öýjüklerden ybaratdyr.
12 hepdä çenli,
elleriniň uzynlygy
göwräniň gutarnykly ululyk
proporsiýasyna barabar bolýar.
Aýaklar özleriniň soňky
proporsiýasyny almak üçin wagt
biraz köp gerek bolýar.
Diňe bir arka we kelläniň ýokarky
bölegi däl, düwünçegiň
bütün göwresi çalaja eldegme
jogap berip başlaýar.
Düwünçegiň jyns aýratynlyklarynyň
ösüşi ilkinji sapar
görnüp başlaýar.
Mysal üçin, aýal düwünçegiň
eňegi erkek düwünçegiňdan köp
hereket edýändigi aýdyň görünýär.
Edilen hereketiň täsirine jogap
hökmünde, agzyň
töweregine el degrilende
gapdala aýlanmagyna
we agzyň açylyp, hereketiň
stimulýasyna getirýär.
Bu netijä "esasy
refleks" diýilýär
we bu endik dünýä
inenden soň hem çaga
iýmitlendirmede ene göwsüni
tapmaga kömek edýär.
Çaganyň çekgeleri doluşyp,
ýüzi keşbe gelip
başlaýar we
dişleri ösüp başlaýar.
15 hepdede, gan-emele getirýän
öýjükler döreýär we süňk
ýilikleriniň içinde köpelýärler.
Köp gan öýjükleriň emele
gelşi şu ýerde bolup geçýär.
Embrionda ilkinji hereketler
6-hepdede başlaýan hem bolsa
göwreli aýal düwünçegiň
hereketini diňe 14-18
hepdäniň arasynda düýüp bilýär.
Däp bolşy ýalyý, bu
hadysa oýanma diýilýär.
Chapter 41 4 to 5 Months (16 to 20 Weeks): Stress Response, Vernix Caseosa, Circadian Rhythms
16 hepdede garnyna
sanjym edilmek bilen
bagly çäreler geçirlende,
noradrenalin ýa-da
norepinefrin bölünip
çykmagy bilen
düwünçegiň garnyna iňňe sanjylanda
stress emele gelýär we gormonlar
bölümip çykýarlar.
Sanjym ýaly çärelerde
täze doglan çagalar we ulular
birmeňzeş täsir edýärler.
Dem alyş sistemasy, öjkendäki
bronha damarlary eýýäm gutarnykly
görnüşe golaýlaşýar.
Werniks kasosa
diýlen goraýjy ak element
düwünçegi gurşap alýar.
Werniks derini aminotik
suwuklygyň berýän gyjyndyrmalaryndan
gorap şaklaýar.
19 hepdeden düwünçegiň
hereketleri, dem alyşy
we ýürek urşy
gündelik siklda dowam edýär,
oňa sirkadian ritmi diýilýär.
Chapter 42 5 to 6 Months (20 to 24 Weeks): Responds to Sound; Hair and Skin; Age of Viability
20 hepdede doly
emele gelen
gulagyň içinde
eşidiş perdesi
adaty ululykda bolýar.
Şundan soň
düwünçek daşarky her hili
sesleri duýup başlaýar.
Kelle sünkünde saçlar
ösüp başlaýar.
Deriniň ahli gatlaklary we gurlyşlary, saç folikullary we glandalar hem doly emele gelýär.
Deriniň ahli gatlaklary we gurlyşlary, saç folikullary we glandalar hem doly emele gelýär.
tohumlandyrylmadan soň
21-22 hepdäniň içinde
öýkeniň dem alyş ukyby
biraz ösýär.
birnäçe düwünçekler üçin
ýatgydan daşardaky
ýaşaýyş şertlerinde
ýaşaýyşa ukyplylyk
döreýär.
Medisinanyň kämilleşmegi
bilen wagtyndan
öň doglan çagalaryň
diri galmagyny
gazanyp bolýar.
Chapter 43 6 to 7 Months (24 to 28 Weeks): Blink-Startle; Pupils Respond to Light; Smell and Taste
24 hepdede göz
gabaklary açylýar
we düwünçek çalt-gorky göz
açyp ýummasyny edip başlaýar.
Bu hereket aýal jynsly
düwünçeklerde birden
gaty ses bolanda adatça
irräk döräp başlaýar.
Birnäçe ylmy barlagçylar
gaty sesiň gönüden-göni
düwünçegiň saglygyna täsir
edýändigini habar berýärler.
Şolwagtky täsiriň netijeleri bolsa
yzygider ýürek urgusynyň
çaltlaşmagyna, çakdanaşa
köp ýuwdunmagyna, häsiýetiniň
çalt üýtgemegine getirýär.
Uzaga çekýän şunuň ýaly zyýanlaryň
netijesi kerlige alyp barýar.
Düwünçegiň dem
alyşy we goýberişi minutda
44 çenli
ýetýär.
Göwreliligiň soňky 3 aýynda
beýniniň
çalt ösmegi
düwünçegiň ulanýan
güýjüniň 50 % alýar.
Beýniniň argamy 400 we
500 % aralykda ösýär.
26 hepdede gözler
ýaş döredip başlaýar.
Göreçler 27 hepdeden soň ýagtyny duýup başlaýarlar. Bu duýgular gözeneklerden gelýän ýagtylyklaryň möçberine görä bütin ömrüň dowamynda kadalaşýar.
Göreçler 27 hepdeden soň ýagtyny duýup başlaýarlar. Bu duýgular gözeneklerden gelýän ýagtylyklaryň möçberine görä bütin ömrüň dowamynda kadalaşýar.
Ys alyş ukyplylygynyň
ähli komponentleri
işlemeklerini dowam edýärler.
Wagtyndan öň doglan
çagalar öwrenilende olaryň
ys almak ukyplylygynyň
tohumlandyrylmadan soň 26 hepdede döräp
başlaýandygy bellenilýär.
Amniotic suwuklyga süýji zatlar goşulda çaganyň ýuwduş hereketi çaltlanýär. Tersine ajy zatlar goşulanda bolsa, ýuwduş hereketleri haýallaýar. Ýuzuň ýygy-ýygydan üýtgäp duran Keşbi muňa laýyk gelýär.
Amniotic suwuklyga süýji zatlar goşulda çaganyň ýuwduş hereketi çaltlanýär. Tersine ajy zatlar goşulanda bolsa, ýuwduş hereketleri haýallaýar. Ýuzuň ýygy-ýygydan üýtgäp duran Keşbi muňa laýyk gelýär.
Ýöreýän ýaly aýak
hereketleri etmek
bilen düwünçek göwrede
aýlanyp başlaýär.
Düwünçegiň derisiniň aşagyna
ýaglaryň barmagy bilen
deriniň ýygyrtlary
azalyp başlaýar.
Ýaglar göwreniň temperaturasyny
saklamakda we doglandan soň zerur
bolan güýji toplamakda esasy orny tutýar.
Chapter 44 7 to 8 Months (28 to 32 Weeks): Sound Discrimination, Behavioral States
28 hepdede düwünçek
güýçli we pes
ýygylykdaky sesleri
seljermegi başarýar.
30 hepdelik bolanda dem alyş
hereketleri has çaltlaşýar we
ortaça düwünçegiň wagtynyň
30%-dan 40% alýar.
Göwreligiň soňky 4 aýynda belli
wagtlarda düwünçegiň uýgunlaşan
käbir hereketleri
şonuň ýaly-da dynç
alyş döwürleri bellenilýär.
Bu hereket
endikleri merkezi
nerw sistemasynyň
ösüşiniň çylşyrymlylygyny görkezýär.
Chapter 45 8 to 9 Months (32 to 36 Weeks): Alveoli Formation, Firm Grasp, Taste Preferences
Takmyndan 32 hepdäniň
dowamynda hakyky alweola
ýa-da perdeler ýa-da howa "gaby"
öýjükleri döräp başlaýar.
Olar dogulandan soň 8 ýaşa
çenli döremegini dowam edýär.
35 hepdede düwünçek eli bilen
berk ýatyşmagy başarýar.
Düwünçege dürli substansiýalaryň
berilmegi bilen doguluşdan soň
gowy netijeleriň
bolmagyna garaşylýar.
Mysal üçin, çaga
dogulandan soň hem
ene göwrelilik döwründe
düzüminde anis bolan
süýji tagamlary iýse,çaga dogandan
soň şol tagamlary saýlaýar.
Göwrelilik wagty anis iýilmese,
çaga doglandan soň ony halamaz.
Chapter 46 9 Months to Birth (36 Weeks through Birth)
Düwünçek estrogen atly
gormony köp mukdarda
çykarylyp
başlanýar we şunlykda
düwünçek dogluşa barýar.
Çaga dogluşynda ýatgynyň güýçli gysylyşy netijesinde güýç emele getirýär.
Çaga dogluşynda ýatgynyň güýçli gysylyşy netijesinde güýç emele getirýär.
Tohumlandyrylmadan tä dogluşa
çenli we soň adamyň ösüşi
örän dinamik, hemişilik dowam
edýän we kyn prosesdir.
Bu ajaýyp prosses barada täze
açyşlar adamyň ömrüniň bütin
dowamynda onuň sagdyn bolmagynda
düwünçegiň ösüşiniň täsiriniň
möhümdigini görkezýärlar.
Biziň adam ösüşi barada düşünjelerimiziň ösmegi bilen, dogulyşdan öň we soň özümiziň saglygymyzy güýçlendirmek mümkinçiliklerimiz artar.
Biziň adam ösüşi barada düşünjelerimiziň ösmegi bilen, dogulyşdan öň we soň özümiziň saglygymyzy güýçlendirmek mümkinçiliklerimiz artar.